Tanuki-Anime

Osamu Tezuka jest znany przede wszystkim z produkcji „wielkich”, zarówno gatunkowo (vide Metropolis) jak i rozmiarowo (choćby Black Jack). Tymczasem „bóg mangi”, jak zwykło się nazywać tego autora w Japonii, w takim samym stopniu interesujący się mangą, jak i anime, ma na swoim koncie kilka eksperymentalnych miniaturek, o których istnieniu niewielu fanów na świecie zapewne nawet wie. Nie są to być może produkcje tej klasy, co krótkometrażówki Makoto Shinkaia, ale uważam, że jednak warto się im dokładniej przyjrzeć. Na pierwszy ogień wziąłem pochodzącą z 1987 animację pt. Push.

Przez pustynny, monotonny krajobraz jedzie sobie mężczyzna ubrany w znoszony mundur wojskowy. Jego samochodem jest jeep z karabinem maszynowym. Można odgadnąć, że nasz bohater (którego imienia nie znamy, ale który jest, jak się później dowiemy, everymanem) wraca właśnie z pola bitwy. Co jakiś czas zatrzymuje się przy stojących wzdłuż drogi automatach. Każdy z nich, po naciśnięciu guzika, spełnia jakąś usługę – daje napój, nowy strój, samochód itd., za każdym razem wypowiadając miłym, kobiecym głosem „Dziękuję bardzo”. Mimo to nasz bohater, choć stopniowo ze steranego wojną weterana zmienia się w eleganckiego i schludnego człowieka, nie wydaje się zadowolony. Chce czegoś więcej i jest tylko jedna osoba, która może spełnić tę zachciankę. Bóg.

Powstały pod koniec lat osiemdziesiątych Push wydaje się dość czytelny w treści. To początkowo dowcipny, ale jednak w ostatecznym rozrachunku gorzki manifest antywojenny. Bohater (a w domyśle – ludzkość), przekonany o swojej omnipotencji, chciałby wymienić wszystko, odrzucić to, co mu nie wyszło lub to, co zepsuł, do kosza, i za naciśnięciem przycisku otrzymać to samo, tyle że nowe, nieużywane. Problem polega na tym, że jak to zwykle u Tezuki bywa, im większe przekonanie o własnej wszechmocy, tym pewniejsza nieuchronność nadchodzącej klęski. Nie inaczej jest i tutaj. Wtrącony na koniec wątek religijny jedynie wzmacnia tę tezę. Mamy tu też inny z kanonicznych tematów tezukowej fantastyki – lęk przed przesadną mechanizacją. Jako ciekawostkę dodać można, że Push powstało właściwie przypadkiem. W 1987 Tezuka Productions przygotowywało anime Legend of the Forest na wystawę anime w Hiroszimie. Kiedy okazało się, że nie uda się skończyć tamtego tytułu dostatecznie szybko, wyprodukowano Push.

Kreska tego anime jest w sumie dość zwyczajna, próżno w niej doszukiwać się znamion eksperymentu, jednak gdyby spojrzeć dokładniej na datę wydania, bez problemu da się zauważyć, że Push nijak nie przystaje do stylu graficznego typowego dla większości anime z końca lat osiemdziesiątych. Nie jest to jednak także typowo tezukowy, oldschoolowy sposób rysowania. Tak naprawdę kreska w tym tytule bliższa jest produkcjom zachodnim niż wschodnim. Gdyby nie język, jakim posługują się bohaterowie, można by długo zastanawiać się, czy Push powstało we Francji, USA, Anglii, Japonii, czy w Polsce. Muzykę trudno oceniać, gdyż jej tu w zasadzie nie ma.

Push to ciekawostka, wpisująca się w klimat większości tego, co Tezuka przedstawiał w innych produkcjach swojego autorstwa. Choćby dlatego nie zamierzam twierdzić, iż jest to wyjątkowe dzieło, które każdy powinien zobaczyć. To raczej wyraz spełnienia ambicji artystycznych uznanego już artysty, który postanowił raz jeszcze powiedzieć to, co zwykle przekazywał, tyle że w nieco inny sposób. Jeśli interesują was meandry jego twórczości, możecie spokojnie sięgnąć po ten krótki, niespełna pięciominutowy tytuł. Nie powinniście być zawiedzeni.