Tanuki-Anime

27­‑letnia Taeko Okajima pracuje w tokijskim biurze. Urodzona i wychowana w wielkim mieście, urlop postanawia spędzić u rodziny szwagra, na głębokiej prowincji. Niespodziewanie dla niej samej zaczynają ją ogarniać wspomnienia z dzieciństwa. W trakcie podróży, pracując w polu i wypoczywając, przywołuje obrazy i zdarzenia z przeszłości, zastanawiając się jednocześnie nad swoją teraźniejszością.

Film Isao Takahaty (twórcy m.in. Grobowca świetlików) przeznaczony jest zdecydowanie dla widzów dorosłych. Nie dlatego, że zawiera jakiekolwiek „nieodpowiednie” sceny – po prostu młodszym wyda się śmiertelnie nudny. Jego właściwymi odbiorcami są bowiem osoby co najmniej w wieku bohaterki – dorosłe, pracujące, samodzielne, mające wszelkie powody, by być zadowolone z życia… A przy tym samotne i zastanawiające się, czy na pewno wszystkie wybory, jakich dokonały, były właściwe.

Niezwykle popularne w anime tematy „szkolne” zostały tu potraktowane z rzadką wrażliwością i realizmem. Nie ma tu wydumanych problemów czy wielkich romansów – ich miejsce zajmują drobne (ale jakże prawdziwe) życiowe tragedie, będące udziałem podlotków, które dopiero za kilka lat staną się kobietami… Szkolne niepowodzenia, zawiedzione nadzieje, domowe nieporozumienia – to wszystko zostaje w pamięci na wiele lat. Z drugiej strony są też i sukcesy, na podobnie niewielką skalę, ale równie ważne jak wielkie osiągnięcia. Część poruszanych kwestii jest oczywiście specyficzna dla Japonii, ale wiele pozostaje aktualnych w każdym czasie i każdym miejscu.

Dla widza zachodniego jest to też rzadka okazja do popatrzenia na „prawdziwą” Japonię. Dzieciństwo Taeko przypada na lata 60., „teraźniejszość” to lata 90. Obraz życia szkolnego i rodzinnego ze wspomnień Taeko jest skonfrontowany z postacią córki gospodarzy, Naoko, co pozwala porównać zmiany, jakie zaszły w obyczajowości, kulturze i systemie szkolnym. „Teraźniejszość” ukazuje też życie na współczesnej wsi japońskiej, nadal bardzo tradycyjnej w wielu aspektach, ale też cierpiącej – jak wszędzie na świecie – z powodu odpływu młodzieży do wielkich miast.

Oczywiście Powrót do marzeń nie ma w sobie nic z filmu dokumentalnego o dwudziestowiecznej Japonii (jak można by wnioskować z poprzedniego akapitu). To opowieść o dorastaniu – „dziecięcego wcielenia” bohaterki, ale też jej samej. Bo formalna dorosłość nie gwarantuje dorosłości emocjonalnej, zdolności rozumienia i przyjmowania cudzych uczuć. Przeciwnie, wciska często w sztywny gorset zwyczajów i sprawia, że zapomina się o spontaniczności, pamiętając tylko, by odpowiednio dobrze wypaść…

Z oczywistych powodów film nie olśniewa wizualnie tak, jak dzieła Hayao Miyazakiego – ogranicza go realizm pokazanych scen i miejsc. Mimo wszystko jednak twórcom udaje się w nim zawrzeć kilka niezwykle pięknych krajobrazów i widoków – przede wszystkim nastrojowych pejzaży prowincjonalnej Japonii. Postaci ludzkie rysowane są realistyczną kreską, a główną bohaterkę trudno nawet nazwać bardzo ładną, choć bez wątpienia sprawia niezwykle sympatyczne wrażenie.

Film zdecydowanie odradzam osobom nastoletnim – niemal na pewno ich nie zainteresuje. Natomiast najgoręcej polecam widzom dorosłym. Nie powinni się zdziwić, jeśli – nie wiedzieć czemu – w którymś momencie ogarnie ich wzruszenie.